Dijital cüzdan; banka kartı, kredi kartı ya da ön ödemeli kartların tek bir yerde tanımlandığı bir elektronik cüzdan sistemine verilen isimdir. Dijital cüzdan sayesinde kart sahipleri kartlarının bilgilerini sisteme güvenli biçimde ekliyor, burada saklıyor, gerektiğinde güncelliyor ve iptal edebiliyor. Bir internet sitesinde ödeme yapacakları zaman ödeme sayfasına geldiklerinde tanımlı kartı seçip tek tık ile ödemeyi gerçekleştirebiliyorlar. Bir diğer deyişle kart sahipleri dijital cüzdan sayesinde kolay, güvenli ve pratik bir şekilde ödeme deneyimi yaşayabiliyorlar. Kullanıcıların girdiği kart bilgileri bulutta saklanıyor ve internet sitesinde alışveriş yapılacağı zaman herhangi bir bilgi girmeye gerek kalmadan kolayca sistemden çekilebiliyor.
Dijitalleşme ile hayatımızda birçok değişiklikler meydana geldi bunula birlikte gelişen Dijital Merkez Bankası parası da uygulamaya geçecek.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nca hazırlanan “2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı” yayımlandı. Programa göre iktidarın gelecek yılki hedeflerinden bazıları şöyle:
Blokzincir tabanlı dijital merkez bankası parası uygulamaya konulacaktır.
Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre, mevcut ve ileri teknolojilerin dijital Türk lirası gereksinimlerine uygunluklarına yönelik araştırma ve geliştirme çalışmaları devam edecek. Dijital Türk lirası sisteminin ilgili diğer sistemlerle entegrasyon çalışmalarına başlanacak. 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’ndan yapılan derlemeye göre, uluslararası ticaret sisteminde kabul görecek alternatif para ve ödeme sistemleri geliştirilmesi amacıyla ülke iş birlikleri tesis edilecek ve çalışmalar sürdürülecek.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) Dijital Türk Lirası Araştırma Geliştirme Projesi birinci faz pilot bulguları doğrultusunda, daha yaygın ve geniş katılımlı ileri aşama pilot testler yapılacak. Mevcut ve ileri teknolojilerin dijital Türk lirası gereksinimlerine uygunluklarına yönelik araştırma ve geliştirme çalışmaları devam edecek.
Programlanabilir para ve çevrim dışı ödemeler katman servislerine yönelik teknolojik altyapı oluşturularak araştırma, geliştirme ve test çalışmaları yapılacak. Dijital Türk lirası sisteminin ilgili diğer sistemlerle entegrasyon çalışmalarına başlanacak.
Merkez Bankası buna yönelik geçen ay, ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM ile ikili mutabakat zabıtları imzalamıştı ve “Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu” oluşturulmuştu. Projeye ilişkin stratejik ve kritik teknolojilerin ön uygulama testlerinin yapılacağı birinci faz bulguları ışığında, platformun yeni katılımlarla genişletilmesi planlanıyor.
Birinci faz pilot uygulama çalışmaları kapsamında TCMB nezdinde prototip “Dijital Türk Lirası Ağı” tesis edilerek teknoloji paydaşları ile dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testleri gerçekleştirilecek. Blokzincir teknolojisi, dağıtık yapıların ödeme sistemlerinde kullanımı, anlık ödeme sistemleri ile entegrasyon gibi başlıklarda dijital Türk lirası Ar-Ge projesi kapsamında çeşitlilik gerektirebilecek testlerin yapılması da planlanıyor. Blokzincir teknolojisinin gümrük ve lojistik süreçlerinde uygulama örnekleri incelenerek, mevcut sistemlerle uygulanabilirliği ve entegrasyonu için değerlendirme ve analiz çalışma ve projeler yürütülecek. Birinci faz sonuçları, testlerin tamamlanmasının ardından kamuoyu ile paylaşılacak.
Blokzincir Nedir?
Blokzincir, kişisel verileri bloklar halinde depolayan ve uçtan uca şifreleyen bir yazılım teknolojisidir. DijitaI cüzdan ile alakası da şifreleme ve depolama noktasında kesişiyor.
Dijital cüzdan sistemleri, mobil ödeme sistemleri ya da çeşitli online mağaza sistemleri ile entegre bir çalışma şekline sahip olduğu için aslında internetten alışveriş yapan herkes tarafından kullanılıyor. Uzmanlar yakın zamanda hayatımıza girecek olan kripto para alışverişleri noktasında dijital cüzdan teknolojisinin blokzincir sistemi ile birlikte çalışabileceğini düşünüyor.
Blokzincir Tabanlı Cüzdanlar 2020 yılı Mart ayındaki verilere göre Etherium, Bitcoin, Litecoin, Altcoin gibi 5255 adet kripto para çeşidi bulunmaktadır. Bu gibi kripto para hesaplarının anahtarları cüzdanlarda tutulur. Temelde internet erişimleri bakımından 2 farklı cüzdandan bahsedilebilir; çevrimiçi cüzdanlar ve çevrimdışı cüzdanlar. Çevrimiçi cüzdanların internete erişimi bulunmaktadır ve bu cüzdanlara yazılımsal cüzdanlar da denilmektedir. Çevrimiçi cüzdanlar masaüstü, mobil, web cüzdanlar olarak üçe ayrılırlar. Çevrimdışı cüzdanlar donanımsal ve kâğıt cüzdan olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Dijital Cüzdanlar Bir dijital cüzdan ile kişiler hesaplarının bakiyesini görebilir, ödeme yapabilir ve para veya başka dijital varlıkları satın alabilir. Dijital cüzdanlar finansal işlemlerde üç temel işlevi yerine getirmektedir: Kullanıcı girişi, işlem onayı ve kullanıcı arayüzü. Para transfer uygulamaları ve mobil bankacılık uygulamaları bu şekilde çalışmaktadır. Kripto para cüzdanlarından bir para transferi yapıldığında bu transfer bilgisi merkezi olan sistemde tutulmak yerine kullanıcının kişisel cihazı üzerinde kayıt edilir. Bu özellik nakit para özelliğini andırmaktadır çünkü kişisel cihaza bir şey olması durumunda cüzdan ve cüzdandaki varlıklar kayıp olmaktadır. Kripto paralarda işlemler özel anahtarlar vasıtasıyla dijital olarak imzalanarak yapılır. Dijital cüzdanlar vasıtasıyla tüm para akışının takip edilebilmesi vergi kaçırma açısından büyük avantaj getirmektedir. Bunun yanında gerçek zamanlı kişi bazında harcama analizlerinin yapılmasına olanak verecektir
Son yıllarda hayatımıza giren yenilikçi ve yıkıcı teknolojiler ile birlikte artık iş yapış şekillerinde oluşan önemli değişiklikler ve bunlarla birlikte ortaya çıkan çok büyük kazanımlar, tüm dünyada gözleri “Dijital Ekonomi” kavramına çevirmiştir. Öyle ki, 2025 yılına ilişkin dijital ekonomide küresel hacim tahminleri geçen yıl 1.8 trilyon dolar olarak açıklanırken 2019 yılı sonu itibarı ile yayımlanan raporların 8.1 trilyon doları işaret ettiği dikkati çekmektedir. Günümüz itibarı ile Avrupa Birliği’nin “Sayısal Tek Pazar” ile ortaya koyduğu bölgesel hacmin 465 milyar dolar olduğu bir ortamda, dijital ekonomide Çin’in hedeflediği pazar büyüklüğü 3.8 trilyon dolar, ABD için bu hacim 1,2 trilyon dolar ve Asya Pasifik ülkeleri için ise 1,16 trilyon dolar seviyesine gelmiş durumdadır. Böylesine büyük hacimler sadece ülkelerin değil bölgesel birliklerin de bu alanda hedefler ortaya koymasına ve ciddi adımlar atmasına sebep olmaktadır. Nitekim 2020 yılı itibarı ile uygulamaya geçen Arap Bölgesel Dijital Ekonomi Stratejisi çerçevesinde Arap Ekonomik Birliği (AEB) Konseyi’nin hedefi 1.55 trilyon dolardır.
Dijital ekonomi, hemen hemen her şey hakkında büyük miktarda makine tarafından okunabilir bilgiyi (dijital veri) toplama, kullanma ve analiz etme yeteneğiyle gelişmeye devam emektedir. Bu dijital veriler, çeşitli dijital platformlarda gerçekleşen kişisel, sosyal ve ticari faaliyetlerin dijital ayak izlerinden ortaya çıkmaktadır. Global Internet Protokolü (IP) trafiği, 1992’de günde yaklaşık 100 gigabayttan (GB), 2017’de saniyede 45.000 GB’ye yükselmiştir. Dünyada sadece veri odaklı ekonomi içerisinde 2022 yılına kadar küresel IP trafiğinin saniyede 150.700 GB’ye ulaşması beklenmektedir. Veri trafiğinin ilk kez çevrimiçi hâle gelen daha fazla insan ve “nesnelerin İnterneti”’2 nin genişlemesi ile desteklenmesi ekonomilerin dijitalleşmesine hız katmaktadır.
Dijital ekonominin kalbinde donanım, yazılım, zaman, veri, gözetim, tahmin ve davranış ile ilgili kontrollerin güçlü bir bileşiminin uyumu bulunmaktadır. Hepsinin bileşim merkezinde de dijital bilgi yer almaktadır. İnternetteki hızlı gelişmeler dijital bilginin çoğalmasını ve bilgiye ulaşımı kolaylaştırarak bilginin dünyanın her tarafına yayılma hızını artırırken geçerlilik süresini düşürmüş ve bilginin büyüklük olarak hacimsel önem düzeyini azaltmıştır. Çünkü dijital ekonomide bilgi yığınları artık bir anlam ifade etmemeye başlamıştır. Onun yerine dijital ortamlarda muhafaza edilen bilgi yığınları (datalar) içerisinden, veri madenciliği yöntemiyle yeniden üretilerek anında yeni bir ürüne ve hizmete dönüşen “ilişkisel bilgi” ön plana çıkmaya başlamıştır. Bu bağlamda ilişkisel ve dijital bilgi, ekonomi bilimi ile birleşerek yaklaşık son otuz yılda ülkelerin ekonomik iklimini, geleneksel kitle üretiminin hâkim olduğu endüstriyel (sanayi) ekonomi tarzından dijital ekonomiye dönüştürmeye başlamıştır.
Dijital ekonominin en önemli itici gücü veri tabanlı iş modelleri ve yenilikçi teknolojilerle oluşturulan platform ekonomisidir.
